ΣΠΕΙΡΑ, ΟΡΓΟΝΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Γράφει ο Χρήστος Μουσουλιώτης

Ένα από τα πλέον γνωστά αξιώματα στο χώρο τής τέχνης είναι ότι αυτή αποτελεί προσπάθεια των ανθρώπων να εκφράσουν αυτά που βιώνουν και βλέπουν, να επηρεάσουν τον κόσμο, αλλά και να επικοινωνήσουν μαζί του.

Συνεχείς σείπρες αποτελούν εδω΄το κυρίαρχο μοτίβο, μέσα και έξω από το ολόχρυσο καλλιτέχνημα, που βρέθηκε στα ανάκτορα τού Νέστορα. Το ερώτημα είναι γιατί σε ένα από τα πολυτιμότερα σκεύη, (όπως και σε πολλά άλλα παρόμοια), ο πολιτισμός τού βασιλείου τού Νέστορα συντηρούσε την παράδοση να τα στολίζει με σπείρες.ραφίσει σπείρες.

 

Με την τέχνη τους οι αρχαίοι καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες δεν εξυπηρετούσαν μόνο σκοπούς επιρροής και επικοινωνίας, αλλά και ανάγκες καθημερινής επιβίωσης, βοήθειας και κατεύθυνσης στο δύσκολο και άγνωστο κόσμο, αλλά και την ώθηση λύτρωσης και καθαρμού.

Ίσως η τάση που τους ωθούσε να επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά το σύμβολο τής σπείρας, ερμηνεύεται από το γεγονός μιας όρασης διαφορετικού είδους, που σήμερα έχουν τη δυνατότητα να διαθέτουν μόνο οι τελευταίου τύπου ειδικοί φωτοενισχυτές.

Αυτοί “βλέπουν” το αόρατο πεδίο τής εκπεμπόμενης ενέργειας από ανθρώπους και φυτά, αποτυπώνοντάς την σε φιλμ, ανοίγοντας έτσι την πόρτα αντίληψης για εμάς τους “τυφλούς”, στα βιοφωτόνια. (Η φωτογραφική απόδειξη εκπομπής βιοφωτονίων από φυτά είναι εύκολα αντιληπτή με τη φωταύγεια χλωροφύλλης σε κομμένο φύλλο γερανιού στο απόλυτο σκοτάδι – έκθεση ένα λεπτό -.

Η εκπομπή βιοφωτονίων αρχίζει μετά από πέντε ώρες σε απόλυτο σκοτάδι – έκθεση 120 λεπτών. http://www.liebertonline.com/doi/abs/10.1089/107555304322848922).

Η όραση των ανθρώπων των μητρογραμμικών κοινωνιών ήταν πιθανώς ριζικά διαφορετική και πιθανότατα ποιοτικά και ειδικά καλύτερη από εκείνη των ατόμων στις αρχαίες πατριαρχικές κοινωνίες, στις μεταγενέστερες και ειδικά στη δική μας.

Αν εικάσουμε ότι ένα μεγάλο μέρος τής τέχνης δεν είναι τίποτα άλλο παρά η προσπάθεια αναπαράστασης τής πραγματικότητας και επιθυμία επιρροής της, τότε οι σπείρες που βλέπουμε παντού σε όλο τον αρχαίο μητρογραμμικό κόσμο, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αναπαράσταση των στροβιλισμών τού Αιθέρα και τής δημιουργικής του δύναμης.

 

Άποψη από την κεντρική αίθουσα τού ανακτόρου τού Νέστορα. Από τα υπολείμματα που βρέθηκαν αναπλάστηκε το σχέδιο το οποίο διαθέτει στο κέντρο του σπειροειδή κύκλο. Δείτε την τεχνητή αναπαράσταση κατωτέρω.

Εικάζω ότι οι μητρογραμμικοί πολιτισμοί έβλεπαν τον κόσμο, με χαλαρά και τρυφερά μάτια, παρατηρώντας – μεταξύ άλλων και τον αιθέρα. Έβλεπαν δηλαδή τις στροβιλιστικές κινήσεις του στην ατμόσφαιρα και μπορούσαν να παρατηρούν τις επιρροές του.

Με ποιο τρόπο άλλαζε τον καιρό, πώς έφερνε τη βροχή και το χαλάζι, τα χιόνια και τις λιακάδες. Με λίγα λόγια πώς ο αιθέρας άλλαζε τη ζωή τους με τις καλές ή κακές σοδειές που τους πρόσφερε. Πώς διαμόρφωνε την τύχη των ταξιδιών τους με τις καταιγίδες, τις φουρτούνες ή τη γαληνεμένη θάλασσα, δίνοντάς τους τη δυνατότητα επικοινωνίας και ανταλλαγής αγαθών.

Ότι ο αιθέρας, δηλαδή η κοσμική ενέργεια τού κενού που κυνηγά να “πιάσει” η κλασική φυσική είναι πράγματι αυτός που διαμορφώνει τον κόσμο, φαίνεται να το πιστεύει ακράδαντα ένας από τους πλέον ειδικούς και παραδοσιακούς επιστήμονες, με πλήθος διακρίσεων και επιστημονικών εργασιών. Καθηγητής αστροφυσικής και πρόεδρος τού τμήματος Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Case Western Reserve στο Κλίβελαντ τού Οχάιο, ο Lawrence Krauss γράφει στο βιβλίο “Σκοτεινή ύλη” (εκδόσεις ΤΡΑΥΛΟΣ), τα εξής χαρακτηριστικά:

“Το κενό τής σύγχρονης θεωρίας στοιχειωδών σωματιδίων είναι πράγματι ένας παράξενος τόπος. Από την αμετάβλητη ‘κενή περιοχή’ κατέληξε σε έναν ενεργό στίβο, στον οποίο μπορούν να δημιουργηθούν ή να καταστραφούν σωματίδια. Όπως σύμφωνα με την υπόθεση τού Νεύτωνα, το φως διέγειρε κύματα στον αιθέρα, σήμερα οραματιζόμαστε τα στοιχειώδη σωματίδια ως διεγέρσεις τής κατάστασης τού κενού. Μάλιστα αυτό το κενό ίσως αποτελεί την ‘πηγή’ τού συνόλου τής ύλης και τής ενέργειας στο σύμπαν”.

Για να μην μας αφήσει καμία αμφιβολία για την πανίσχυρη ουσία τού κενού (ή τού αιθέρα) σημειώνει:

“Στην ιστορία τής φυσικής ίσως τίποτε άλλο δεν μοιάζει περισσότερο με την πεμπτουσία τού Αριστοτέλη, από την πιθανότητα ο κενός χώρος να περιέχει τους σπόρους τής έσχατης μοίρας μας”.

Και συνεχίζει για να μας πει ότι παλαιότερα ήταν αδιανόητο να τολμήσει να πει κάποιος πως το κενό είναι η ουσία τού Σύμπαντος:

“Αξίζει να γυρίσουμε πίσω και να θυμηθούμε πόσο πραγματικά τερατώδης είναι η θεώρηση ότι ο κενός χώρος παρέχει την κυρίαρχη ενέργεια που ευθύνεται για τη συνολική δυναμική τού σύμπαντος”.

Ενώ στο τελευταίο κεφάλαιο τού βιβλίου του υποστηρίζει πως επιστρέφουμε ολοταχώς στο αιθέρα:

“Δεν μπορώ να κλείσω αυτό το βιβλίο χωρίς να εξετάσω, έστω και εν συντομία την πιθανή φυσική που ίσως να συνδέεται με την πιο εκπληκτική εν δυνάμει ανακάλυψη τού εικοστού αιώνα: ότι ο κενός χώρος ίσως κυριαρχεί στην ενέργεια τού σύμπαντος, διέπει την έσχατη μοίρα του και υπερκεράζει κάθε μορφή ύλης, ακόμη και τη σκοτεινή ύλη, σε έσχατη κοσμική σπουδαιότητα. Με μια τέτοια συζήτηση επιστρέφουμε ολοταχώς στον αιθέρα και την πεμπτουσία του Αριστοτέλη”….

Εδώ δεν μιλάει ο αστροφυσικός μας για την επιρροή των κυμάτων ή τού καιρού από τον αιθέρα, όπως εγώ ο άσχετος, τόλμησα να κάνω πιο πάνω. Ισχυρίζεται το ανήκουστο. Ότι “η συνολική δυναμική τού σύμπαντος” χρωστά τη δομή και την ύπαρξή της στην κυρίαρχη ενέργεια που δεν είναι άλλη παρά η πεμπτουσία τού Αριστοτέλη, δηλαδή ο Αιθέρας!

Το κλασικό μοτίβο των μητρογραμμικών κοινωνιών είναι η κυματοειδής φύση τής σπείρας. Τη βλέπουμε αποτυπωμένη σχεδόν σε κάθε μεγαλιθικό μνημείο, σε κάθε αγγείο, σε κάθε τεχνούργημα, ακόμα και σε είδη καθημερινής χρήσης, όπως στο εσωτερικό τής μπανιέρας του αρχαίου βασιλιά Νέστορα.

Η πίστη στις δυνάμεις τής σπείρας είναι σαφέστατη στον προσεκτικό παρατηρητή που βρίσκεται στα αρχαία ανάκτορα τού Νέστορα. Για παράδειγμα στον κεντρικό χώρο υποδοχής, το μεγάλο δάπεδο έχει κεντρικό μοτίβο μια ακόμα τεράστια σπείρα μαζί με άλλα βοηθητικά καλλιτεχνήματα.

 

Άποψη από το εσωτερικό τής μπανιέρας τού βασιλιά Νέστορα, με τις σπείρες ζωγραφισμένες σε όλη την εσωτερική περιφέρεια. Προφανώς για να “ενεργοποιούν” το νερό και να δίνουν την απαραίτητη δύναμη και σοφία στο βασιλιά για την εκτέλεση των δύσκολων καθηκόντων του.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το σύμβολο γιν-γιαν συμβόλιζε και συμβολίζει την ανώτατη θεϊκή ισχύ αλλά και τη φύση τού κόσμου. Αυτό δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια ακόμα σπείρα που το ένα μέρος της εισχωρεί και ταυτόχρονα αγκαλιάζει το άλλο.

Οι Μαορί ιθαγενείς στη Νέα Ζηλανδία ζωγράφιζαν σπείρες σε κάθε σημείο τού σώματός τους, επειδή πίστευαν ότι αυτές είναι που εκπροσωπούν την ανώτατη δύναμη. Θεωρούσαν πως μπορούσαν να χειρίζονται την ενέργειά τους και να την κυριαρχούν. Ταυτόχρονα πίστευαν ότι τους έδιναν (οι ζωγραφιές σπείρας στο σώμα τους) το κλειδί για την αιώνια αθανασία, επειδή η ψυχή τους, αν τις είχε πάνω της κατά τη διάρκεια τού ταξιδιού της, δεν θα εξοντωνόταν από το τρομερό τέρας τού Κάτω Κόσμου αλλά θα ζούσε αιώνια.

Η θρησκευτική πίστη στη δύναμη τής σπείρας και η ανάγκη να ζωγραφιστεί σχεδόν σε όλο το σώμα των Μαορί, είναι ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά ανθρωπολογικά ευρήματα. Είναι σαφές ότι αυτό το  γεγονός έχει περάσει μέχρι στιγμής απαρατήρητο από ανθρωπολόγους και κοινωνιολόγους, ενώ δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια έως τώρα για να συνδεθεί μια τέτοια χαρακτηριστική θρησκευτική δοξασία με την σπειροειδή κίνηση τής ενέργειας, τού αιθέρα ή τής οργόνης.

 

Σπείρες καλύπτουν κάθε τετραγωνικό εκατοστό στο πρόσωπο ενός Μαορί. Η πίστη αυτού τού λαού στη δύναμη τής σπείρας αποτελεί ένα αναπάντητο μυστήριο.

Το πλέον ενδιαφέρον και μοναδικό στην ολότητά αποδεικτικό κοινωνικό φαινόμενο, αποτελούν οι κάτοικοι της Θήρας, οι οποίοι με επιμονή που “τρελαίνει” ζητούσαν από τους καλλιτέχνες τους να ζωγραφίζουν σπείρες παντού. Το σημαντικότερο εύρημα είναι ότι αυτές οι σπείρες διέφεραν σημαντικά από όλες τις άλλες που απαντώνται σε κάθε σημείο της Γης.

Μερικές είναι τεράστιες. Βρέθηκε σπείρα με ύψος 12 μέτρων, όπως δήλωσε ο καθηγητής αρχαιολογίας Ντούμας, υπεύθυνος των ανασκαφών στη Σαντορίνη τα τελευταία 20 χρόνια. Η μοναδική επιμονή των αρχαίων θεραπόντων τής τέχνης σε αυτό το είδος τής σπειροειδούς ζωγραφικής προκαλεί αναπάντητα ερωτήματα για τα οποία η αρχαιολογία δεν έχει εκφράσει ακόμα ούτε μια σοβαρή εκτίμηση.

Όταν μάλιστα οι αναλογίες των σπειρών συνδέονται με προχωρημένα μαθηματικά, που είναι αδύνατο να γνώριζαν οι κάτοικοι τής Θήρας, επειδή αυτά ανακαλύφθηκαν εκατοντάδες αιώνες αργότερα, τότε το μυστήριο γίνεται ακόμα μεγαλύτερο.

Μια  σπείρα, όπως αναφέρει ο κ. Ντούμας, που βρέθηκε στη Θήρα είχε τόσο τέλειες αναλογίες, που ήταν σαν να “μιλούσε”. Τι θα μπορούσε να έλεγε;

Οι αναλογίες μου είναι τόσο μαθηματικά τέλειες, που κάποιος μαθηματικός εγκέφαλος στέλνει μήνυμα στους θεούς και στους ανθρώπους με το οποίο προσπαθεί να τους πει ότι σχετίζομαι με τις δυνάμεις δημιουργίας τού Σύμπαντος.

Στην ιστορική πορεία τής τέχνης η μια περίοδος διαδέχεται την άλλη. Στη μητρογραμμική κοινωνία τής 2ης και 3ης χιλιετίας, βλέπουμε το σχήμα τής σπείρας σε όλη την Ελλάδα, με κορωνίδα τα δημιουργήματα τής Κυκλαδικής και Μινωικής τέχνης που εκφράζουν την ολοφάνερη αγάπη προς τη ζωή και τη φύση.

Ακόμα και η διάδοχος κατάσταση, η μυκηναϊκή, παρά το γεγονός ότι εκείνη την εποχή οι κοινωνίες έχουν υποστεί τη δραματική και βίαιη μετάβαση στην πατριαρχία, εμφανίζει δομές σαφώς επηρεασμένες από το προηγούμενο καθεστώς. Βλέπουμε δηλαδή να συνυπάρχουν “αγκαλιά” με τα έντονα, σχεδόν χειρουργικά και κοφτερά δημιουργήματα τέχνης τής πατριαρχίας, τα σπειροειδή αποτυπώματα τής κρυμμένης πλέον τρυφερότητας, τής χαράς τής ζωής και τού γήινου παραδείσου που πνέει τα λοίσθια.

Η γεωμετρική τέχνη που κυριαρχεί σταδιακά, καθώς επικρατεί η πατριαρχία, απομακρύνεται ριζικά από τη γεμάτη χαρά, τρυφερή, σχεδόν ερωτική απεικόνιση της ορατής πραγματικότητας. Στις ακραίες εκφάνσεις της τα μοτίβα μας “διδάσκουν” γεωμετρία. Βλέπουμε τη σβάστικα να γίνεται η διάδοχη κατάσταση τής μιας σπείρας και τον μαίανδρο να διαδέχεται τις συνεχείς σπειροειδείς δομές. Μαζί με ομόκεντρους κύκλους, ημικύκλια, ευθείες και διάφορα τετραγωνισμένα “τέρατα”, η κυριαρχία τής γεωμετρικής εποχής αποτυπώνει και εκφράζει έμμεσα αλλά σαφώς την απουσία τής καρδιάς και την κυριαρχία τού τετράγωνου νου. Μια κατάσταση η οποία  είναι η κυριαρχία τής κακώς ευνοούμενης λογικής και τού κακώς εννοούμενου υλικού συμφέροντος, που προϋποθέτει την κυριαρχία των ισχυρών και τη συντριβή όλων των υπολοίπων.

Ψυχανεμίζεται κάποιος ότι οι άνθρωποι στις κοινωνίες τής πατριαρχίας μέσα από την τέχνη τους μάς “μιλούν” λέγοντάς μας ότι καταστέλλουν τον ανθρωπισμό τους, δηλαδή, τις αισθήσεις και τον έρωτά τους για τούς άλλους. Την έμφυτη τάση τους για τη χαρά τής ζωής. Γίνονται αυστηροί, σκυθρωποί και άκαμπτοι, όπως η πατριαρχική (στρατιωτική) αγωγή τους. Σφιχτοδεμένοι, όπως το σφικτό φάσκιωμά τους κατά τη βρεφική ηλικία. Χαλιναγωγημένοι, όπως ακριβώς χαλιναγωγημένα πρέπει να είναι τα τρυφερά τους συναισθήματα. Χάνεται το απόλυτο δόσιμο και η αγάπη κατά τη σεξουαλική πράξη.

Η διαδοχή σπείρας στο εσωτερικό και μαίανδρου στο εξωτερικό είναι μοναδική σε αυτό το δάπεδο στο Δίον. Τα δύο κύρια σχήματα τής αρχαίας τέχνης τα ερμηνεύω ως εξής: Η μητρογραμμική κοινωνία διατηρεί κάποια ισχύ, καθώς τα δημιουργικά καμπύλα – τρυφερά σχήματά της συνυπάρχουν με τα τετράγωνα, γωνιώδη και επιθετικά τής πατριαρχίας που κερδίζει από τότε συνεχώς έδαφος… Το γεγονός ότι τα τρυφερά σχήματα βρίσκονται στο κέντρο ίσως σχετίζεται με το βαθυβιολογικό πυρήνα – την υγεία – κι εκφράζεται (ασυνείδητα) με αυτό τον τρόπο. Τα επιθετικά σχήματα που βρίσκονται στην περιφέρεια (μαίανδροι) ίσως σχετίζονται κι εκφράζονται (στο ασυνείδητο των καλλιτεχνών που τα δημιούργησαν) με το δευτερογενές κρυμμένο στρώμα, που είναι ο κάθε είδους βόρβορος.

Η υποτιθέμενη τετράγωνη λογική θα φέρει κάποιο είδος υποτιθέμενου “Χρυσού Αιώνα” στις πατριαρχικές κοινωνίες, μαζί με αιματηρούς επεκτατικούς πολέμους. Θα επιφέρει την πανίσχυρη κεντρική εξουσία, τη βία που θα γίνει το δεξί της χέρι. Τα ψέματα, τα κοινωνικά προσωπεία, τις σεξουαλικές διαστροφές και το βασίλειο τής πορνογραφίας. Θα επιβάλλει καθημερινή και απίστευτη βία και κυρίως τη μεταβολή τού στάτους τού μισού πληθυσμού. Των γυναικών!

Οι γυναίκες από το προσκήνιο περνάνε βίαια στο παρασκήνιο. Η τρυφερή κυριαρχία τους χάνεται και γίνονται αντικείμενα ωμής ηδονής και αναπαραγωγής. Ωστόσο, ορισμένες μορφές κοινωνικής δραστηριότητας στη βίαιη πατριαρχία θυμίζουν την τρυφερή εξουσία των γυναικών κατά τη μητρογραμμική περίοδο, επειδή προς το παρόν έχουν ένα σύνδεσμο με την άλλοτε πανίσχυρη θεά, διατηρώντας το προνόμιο τής ιεροσύνης. Στην πορεία θα χάσουν και αυτό το προνόμιο. Θα ζήσουν μερικές χιλιάδες χρόνια ζόφου έως ότου ξεμυτίσουν στο κοινωνικό, οικονομικό και θρησκευτικό προσκήνιο.